Yetişkin Grubu Testleri
Günümüz bilim insanları, yetişkinlik dönemini en temelde
genç, orta ve ileri yetişkinlik olmak üzere üç döneme ayırarak incelemektedirler. Yirmili, 30’lu yaşlar, genç yetişkinlik dönemi olarak tanımlanırken; 40’lı ve 50’li yaşlar, orta yetişkinlik dönemi; 60’lar ve sonrası ise ileri yetişkinlik dönemi olarak adlandırılmaktadır. Bu dönemlerden genç yetişkinlik dönemi son yıllarda araştırmacıların daha fazla dikkatini çekmekte, yetişkinliğe geçişin nasıl gerçekleştiği özellikle “beliren yetişkinlik” kavramı çerçevesinde tartışılmaktadır. Bununla birlikte araştırmacıların ilgisini çeken diğer bir konu, yetişkin rollerinde zamanlamadır. Yetişkin rollerine geçişteki zamanlamanın, bireyin psikolojik sağlığına etkileri hem geçmiş yıllarda hem de 2000’li yıllar sonrasında araştırmacıların ilgisini çekmiştir.
Yetişkinliğin tanımlanması
Yetişkin (adult) sözcüğü Latince büyümek (adolescere) fiilinin geçmiş zaman ortacından türemiştir. Dolayısıyla “yetişkin“ bir kişi “büyümüş“ bir kişi sayılır. Buradaki tanım sorunu, yetişkinin sadece fiziksel özellikler bakımından değil, psikolojik özellikler bakımından da dikkate alınması gereğinden doğmaktadır. Yetişkin kişinin fiziksel ve psikolojik bakımdan olgunlaşmış olduğu varsayılır. Oysa fiziksel olgunlaşmayı ölçmek güçtür, psikolojik olgunlaşmayı tanımlamak bile güçtür. Çünkü birtakım psikolojik süreçler yaşlılık yıllarına dek gelişmeyi sürdürmektedir. Fiziksel ve psikolojik olgunlaşmayı ölçme güçlüğü nedeniyle birçok gelişimci sorunu atlamış ve sadece yaş düzeyine dayalı bir tanımı benimsemiştir. Oysa yaş ve yaş sınırları konusunda da bir anlaşmanın olduğu söylenemez.
Yetişkinliğin evreleri
Evre kuramcıları çocuk gelişimi gibi, yetişkin gelişiminin de birbirini izleyen evrelerden oluştuğunu kabul ederler. 1970’lerde Daniel J. Levinson ve Yale araştırmacıları yetişkinlikteki gelişim evrelerini saptamaya çalıştılar. Sonucunda erkek yetişkinin gelişiminde altı evre saptadılar. Levinson ve arkadaşları yetişkinliğin temel görevinin yaşam boyu süren bir yapı yaratmak olduğunu kabul ederler.
Bir erkek, yeni bir yapı yaratarak ya da eskisini yeniden değerlendirerek yaşamını dönem dönem yeniden kurmalıdır. Levinson’un, Erikson’un psikososyal kuramına dayanan gelişim kuramında yerleşik evreler ile geçiş evreleri birbirini düzenli bir sıra içinde izler. Yerleşik evrelerde insanlar amaçlarını az çok sakin bir biçimde izlerler. Geçiş evrelerinde ise insanın yaşam yapısında büyük değişimler olur.
Yetişkin rollerinde zamanlama
Yetişkin rollerinde zamanlamaya ilişkin çalışmalar, bireyin evlenme ve ebeveyn olma yaşının, bireyin psikolojik sağlığı ve yaşam kalitesi ile ilişkili olduğuna işaret etmektedir. Erken yetişkin rollerini üstlenme, bireyin eğitim yaşamına yeterli yatırım yapmasını, kariyer fırsatlarını yeteri kadar araştırma ve deneyimlemesini sınırlamaktadır. Ayrıca bu durum; düşük eğitim seviyesine, kişinin kariyerinde istediği şekilde ilerleyememesine ve ekonomik problemler yaşamasına neden olmaktadır. (Mirowsky ve Ross 2002, Taylor 2009, Falci ve ark. 2012) Erken dönemde ebeveyn olan bireylerin, diğer ebeveynlere göre daha az prestijli bir işe, daha fazla çalışma saatine ve daha düşük gelire sahip olmaları daha olasıdır. Ekonomik problemler ve bu problemlere bağlı stres ise bireyi psikolojik problemlere daha açık hale getirmektedir.
İlk ve orta yetişkinlikte gelişim dönemleri
Ön Yetişkinlik Çağı: 0-22
İlk Yetişkinlik Çağı: 17-45
İlk Yetişkinlik Geçişi: 17-22
Orta Yetişkinlik Çağı: 40-65
İlk yetişkinlik için yaşam yapısına giriş: 22-28 30 Yaş geçişi: 28-33
İlk yetişkinliğin yaşam yapısını sonuçlandırma: 33-40 Orta Yaş Geçişi: 40-45 Geç Yetişkinlik Çağı: 60-K
Orta yetişkinlik için yaşam yapısına giriş: 45-50 50 Yaş geçişi: 50-55
Orta yetişkinkinliğin yaşam yapısını sonuçlandırma: 55-60 İleri Yaş Geçişi: 60-65 Kaynak: D.&. Levinson. 1986
Yetişkin Psikolojisinin Temel Sorunları
Yetişkin psikolojisinin ele aldığı iki temel sorun vardır. Bunlardan biri kişiliğin zaman içinde değişip değişmediği sorunudur. Diğeri de zekânın yaşla birlikte azalıp azalmadığı sorunudur.
Kişilik sorunu: insanlar ergenlikten yetişkinliğe geçerken ergen ve yetişkin benlikleri arasında kesin bir süreksizlik yaşamazlar genellikle. Bununla birlikte benlik-kavramı bazı değişimler gösterebilir. Çünkü benlik kavramı içinde benliğe ilişkin şimdiki görüşler bulunduğu gibi, geleceğe ilişkin olası değerlendirmeler de vardır. Bu olası benlikler önemlidir. Çünkü bunlar bir kişinin yapacağı ve yapmayacağı eylemleri etkileyerek şimdiki davranışa yol gösterirler.
Öte yandan, kişinin fiziksel görünümü, yetenekleri, rolleri benlik-kavramıyla yakından ilişkilidir. Bunlar da genç yetişkinlik sırasında kişilikte hem süreklilik hem de değişim olduğunu göstermektedir. Başka bir deyişle, kişiliğin zaman içinde hem değişen hem de sabit kalan yönleri vardır.
