Sosyal Yaşam Testleri

Günümüz toplumlarında gerçek hayatın, doğrudan kavranabilme bakımından çok büyük, karmaşık ve bir o kadar da hareketli olduğu bir gerçektir. Ayrıca insanlar, kendi gündelik işleriyle meşgul olurken, sosyal, siyasal ve ekonomik hayatta olup bitenleri doğrudan gözlemleme, olayları bütün nitelik ve nicelikleriyle değerlendirme imkanlarından yoksun olmalarının da bir sonucu olarak, çoğu kez bir çok konuda kendilerine sunulan sembolik ifade biçimleriyle yetinmek zorunda kalmaktadırlar. Bu durum ise, günümüzde sosyal realitenin kendisinden ziyade, onun ortaya konuluş ve sunuluş tarzını önemli hale getirmektedir. Dolayısıyla bugün, çeşitli kitle iletişim araçlarıyla bilgi bombardımanına maruz kalan insanlar, çoğu kez olayları iletişim araçları vasıtasıyla oluşturulan veya yansıyan boyutlarıyla değerlendirmektedirler.

Sosyalleşme Kavramı

İnsanoğlunun dünyadaki yaptığı ilerlemeler, gelişmeler ve dünyada neden olduğu değişimler büyük ölçüde hem başkalarıyla birlikte olma isteği hem de çok sayıda insanla değişik şekillerde etkileşime girmesinden kaynaklanmaktadır. (Freedman, Sears, Carlsmith, 1989) Böylelikle İnsanoğlunun hayattaki belki de en önemli başarısı güçlü ve dengeli bir sosyalleşmeye ulaşabilmesidir. İnsanın sosyalleşmesi çok karmaşık bir süreçtir. İnsanoğlu yaşamını devam ettirebilmek ve tabiat karşısında güçsüzlüğünün üstesinden gelebilmek için toplu halde yaşamak zorundadır. Böylece Toplu halde tabiatla mücadele ederken hem kendini, hem de tabiatı değiştirir. (Köknel, 1985) Bu sebeple birey yaşadığı toplumda hem saygınlık kazanmaya, hem de kendi yerini belirlemeye ihtiyaç duyar. Bireyin sosyalleşmesi de bu ihtiyaçların karşılanmasına bağlıdır.

Sosyalleşmede Gelişim ve Davranış

Sosyalleşme, insanı sosyal sistemin üyesi haline getiren süreçtir. Sosyologlar sosyalleşmeyi çeşitli şekilde tarif etmektedirler, zira Linton (1974), yeni doğmuş çocukların medeniyetsiz yaratıklar, cahil hayvanlar halinden bir sosyal sistemin insan üyeleri haline gelişlerini sosyalleşme sayesinde olduğunu belirtir. Dollard’a göre sosyalleşme, yeni bir kişinin gruba eklenmesini ve toplumun kendi yaş ve cinsindeki kişiden beklediği şeyleri yerine getiren, bir birey olmasını sağlayan süreçtir. Sosyalleşme terimi 1930’lardan itibaren önem kazanmaya başlamıştır. (Koştaş, 2011) Sosyalleşme, toplum bilimin ve sosyal psikolojinin bir kavramı olarak, belirli bir kültürel ve toplumsal yapının içinde bireylerin geçirdiği en genel süreçtir. Bu süreçte toplumun manevi yapısını oluşturan tutum, davranış, bilgi, görgü ve hukuk normlarını kapsayan, bireyin varoluşunun zorunlu şartlarını düzenleyen bir süreçtir. (Tolan, 1996)

Sosyalleşmede Kültür

Sosyalleşme kavram olarak bazı kaynaklarda “bireylerin, çocukluklarından toplumda belirli bir eğitim ve kültür sahibi insan olarak yaşamlarını sürdürmelerini sağlayancıya, toplumsal hayata fiilen katılıncaya kadar geçirdikleri bir süreç” olarak tanımladıktan sonra “toplumsal kültürün kuşaktan kuşağa aktarılmasını sağlayan, ailede başlayıp diğer birincil ve ikincil gruplar yoluyla devam eden, fertlerin içine doğdukları toplumun adet, gelenek din, değer, bilgi ve becerilerini kazanmalarını içeren bir süreç” açıklaması getiriliyor. Sosyalleşmenin birçok karmaşık faktörün etkisiyle oluştuğundan hareketle Yavuzer (1979: 20) sosyalleşmeyi, bireyin bir anlamda yaşadığı kültürü ve dolaylı olarak bu kültürle ilişkili diğer kültürleri öğrenmesi olarak anlatmaktadır. Bir diğer anlamıyla sosyalleşme, kişinin grubun kural ve değerlerine uymayı öğrenmesi, bu değerler düzenini benimsemesidir.

Bireyin sosyalleşmesi sağlayan ilkeler

Hollingshead (Yavuzer, 1979: 20), bireyin sosyalleşmesini başlıca üç sosyolojik ilkeye dayandırmaktadır;

Birey, sosyal davranışı, toplum bireyleriyle etkileşim halinde öğrenir.
Bireyin ne öğreneceğini içinde yaşadığı toplumun kültürü belirler.
Bireyin öğrenimi, bir sosyal organizasyona ancak etkin bir biçimde katılmasıyla tamamlanır.

Sosyalleşme sürecinin boyutları

Sosyalleşme sürecinin genel anlamada iki boyutu vardır. Birincisi psikolojik boyuttur. Birinci boyut bireyin toplum ve onun alt kategorileri içerisinde gelişip kalıba sokulduğunu ileri sürer. İkincisi boyut ise sosyolojik boyuttur. Bu boyut bir bireye sosyal beklentilere uygun biçimde davranmasının öğretildiğini öne sürer. (Sneyder ve Spreitzer, 1976)

İnsan sonuçta sosyal bir varlıktır. Bununla birlikte İnsanın toplum hayatı aklın ve düşünme yeteneğinin eseri olup, sürekli bir değişim halindedir. Bu da şu demektir. İnsanın şahsiyeti sosyalleşme sürecinde oluşur. (Aslantürk ve Amman, 1999:144) İnsan bir yandan biyolojik büyüme sürecini tamamlarken öte yandan toplum normları ile bütünleşir ve içinde yaşadığı toplumun üyesi olur. Bir bakıma toplum normları ferdin eline verilmiş senaryolardır. Dolayısıyla her fert bu senaryolardaki rolünü öğrenir, benimser ve oynar. Kişiye içinde bulunduğu grup yani diğer grup üyeleri bir değer atfederler. Böylelikl kişi grup içerisinde bir statü (mevki) elde eder. (Klima, 1973: 496-497)

Sosyalleşmede Toplum ve Aile Etkisi

Amerika’nın önemli psikologlarından George H. Mead, kişinin sosyalleşmesinde toplumun belirleyici faktör olduğunu savunur. Mead, bireyin büyük oranda sosyal etkileşim vasıtasıyla kendini tanıdığını ve başkalarının ebeveynleri, yakın arkadaşları ve bir bütün olarak da toplumun rollerini takınarak kendi resmini elde ettiğini ifade eder. Bir başka ifadeyle çocuk kendini başkalarının yerine koyarak, kendisinin anne ve baba olduğunu hayal ederek, sırasıyla daha sonra başka kimseler olduğunu hayal ederek, o kişilerin rollerini oynayarak kendisine dışarıdan bakar veya kendisine ilişkin nesnel bir görüş oluşturur. Benzer şekilde Emile Durkheim “ortak temsiller” teorisinde bireyin topluluğun davranışlarını adapte etmek suretiyle sosyalleşeceğini ifade eder. Sumner’de “yapış tarzları” teorisinde bu görüşü ima eder. (Koenig, 2000)

Sosyalleşmenin özellikleri

Bireyin içinde bulunduğu toplumun dışında varlığını sürdürmesi mümkün değildir. Bu nedenle sosyalleşmenin sekteye uğraması bireyin tam bir yetişkin davranışı kazanmasını engeller. (Türk kahraman, 2000: 17) Sosyalleşme kavramı içerisinde birtakım özellikleri barındırır ki bunlar;

Sosyalleşme, her zaman bir toplum için söz konusudur. Birey ancak içinde yaşadığı toplum içerisinde sosyalleşme sürecini tamamlar. Çünkü toplumların kendine özgü sosyalleşme süreçleri farklıdır.
Birey doğmadan önce toplumsal hayat devam etmektedir. Sosyalleşme bireyin dünyaya gelmesi ile başlar. Yaşam boyu devam eder.
Sosyalleşme tek yönlü bir süreç değildir.
İnsanlar farklı kalıtım yapısı, kişilik ve yaşantıları olduğu için birbirlerinden farklıdırlar. Bu yüzden birbirine her açıdan benzeyen iki insana rastlamak pek mümkün değildir. Ama sosyalleşme; içinde yaşanılan kültür ve topluma uyum, gelişim aşamalarında benzerlikler oluşturma ve toplumsal yaşama katılma vb. konuları üzerinde durur.
Sosyalleşme,aynı zamanda bireyin içinde yaşadığı toplumun normlarını, tutumlarını, davranış ve düşünme kalıplarını öğrenmesidir. Aynı dili konuşurlar, düşünürler ve hareket ederler. Bu da toplumda bireyler arası çatışmayı engelleyerek toplumsal uyumun sağlanmasına katkı sağlamaktadır. (Şahan,2007: 14)
Bireyi, çevresindeki modellerin, simgelerin, beklentilerin ve duyguların öğrenilmesini yetenekliliği yönünde ele alır. (Tezcan, 1984: 28)
Sosyalleşme insanların toplumsal yaşamın etkili ve önemli bir üyesi olma durumunu inceler (Güney, 2000: 45)